Aşamalı ve Renkli Yüksek Baskı Tekniklerinden Ağaç Baskı (X1) ve Linolyum Baskının (X3) Türk Ekslibris Sanatında Kullanımı

Abstract

15. yüzyılda matbaanın bulunuşu ile birlikte yazı içerikli kitapların
çoğaltılması da artmıştır. Kitapların resimlendirme işi de buna bağlı olarak
hızlanmaya başlamıştır. Bu hıza yetişebilmek için ressamlar düz yüzeyli
ahşaplar üzerine tasarımlarını yaparak oyma aletleri ile görüntüleri ortaya
çıkartmış, elde edilen kalıplar ile aynı görüntüden çok sayıda baskı resim
üretmişlerdir. Bir taraftan ressamlar tarafından kitaplardaki resimler baskı
yolu ile çoğaltılırken, diğer yandan bu kitapların mülkiyetlerini gösteren
ekslibris resimleri de yapılmaya başlanmıştır. Özel koleksiyonlarda ve
kütüphanelerde mülkiyet göstergesi olarak kullanılan ekslibris yapımı
zamanla önemli bir sanat dalı olmuş ve hediyeleşme, sergi, yarışma gibi
alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Son yarım yüzyılda gittikçe artan
ekslibris yarışmaları, bienaller, galeriler, sergiler, müzeler vb faaliyetlerle
de uluslararası ve kültürler arası bir bağ oluşturmuştur.
Gravür sanatı ile beraber ekslibris sanatında da teknik gelişmeler
olmuş, özellikle 20. yüzyılda linolyum gibi yumuşak ve kolay oyulabilen
malzemelerin de kullanılmaya başlaması ile çok renkli ekslibris resimler
üretilmeye başlamıştır. Ahşap veya linolyum malzeme üzerinde birinci katın
en açık ton, ikinci katın orta ton ve son katın koyu ton verecek renklerden
oluşması şeklinde icra edilen aşamalı renkli yüksek baskı tekniği yurt
dışında olduğu gibi yurt içinde de oldukça yoğun bir ilgi görmüştür. Türk
sanatçıları ahşap ve linolyum malzeme ile çok sayıda renkli ekslibrisler
üretmiş, bu çalışmalarla uluslararası yarışmalarda ödüller almış, müzelere
ve özel koleksiyonlara girmiş, sanat camiasının yanı sıra kitap ile ilgili
alanlarda da popüler olmuşlardır.
Bu çalışmada aşamalı renkli yüksek baskı tekniklerinden Ağaç Baskı (X1) ve
Linolyum Baskı (X3) teknikleri kullanarak ekslibris yapan Türk sanatçıların
yapıtlarından örnekler yer almaktadır. Bu sanatçılar Hasip Pektaş, Reyhan
Elbirliler, Nilgün (İleri) Köseoğlu, Ali Doğan, Melihat Tüzün, Tezcan Bahar
ve Mehmet Susuz olarak belirlenmiştir. Sanatçıların birer çalışması görsel
olarak verilecek, resimsel olarak ve teknik açıdan değerlendirilmiştir.
Çalışmanın Türk Ekslibris sanatında aşamalı renkli yüksek baskı tekniği ile
yapılmış ekslibrisler alanına katkı sunması beklenmektedir.